Maliebaanstation

Toen de Hollandsche IJzeren Spoorweg-Maatschappij (HSM) rond 1870 een spoorlijn van Amsterdam via Amersfoort naar Zutphen wilde aanleggen, gaven zij opdracht om het Maliebaanstation te bouwen. In Utrecht waren in die tijd al twee stations op de plek waar nu het Centraal Station is, maar die waren van de concurrenten; De Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (Staatsspoorwegen of SS) en de Nederlandsche Rhijn Spoorwegmaatschappij (NRS).

De HSM wilde eigenlijk in Utrecht aansluiten op de spoorlijn van de Staatsspoorwegen maar helaas mocht dat niet. Daarom besloot de HSM zelf een station te bouwen in het oosten van de stad. De Oosterspoorweg van Amsterdam naar Amersfoort werd een groot succes.

Het station werd in 1874 voor het eerst gebruikt. Bijzonder is dat het station in negen maanden uit de grond is gestampt voor het bedrag van 200.000 gulden (nu zo’n 90.000 euro). Dat was voor die tijd een razendsnelle bouw en ook nog eens goedkoop. Dat was in de hedendaagse tijd nooit meer gelukt!

Het station is gebouwd in een periode waarin de neoclassicistische stijl heel erg in de mode was. Zo noem je de stijl waarin het Maliebaanstation gebouwd is. Architecten gebruikten toen voorbeelden uit de klassieke oudheid en wilden daarmee aan het publiek laten zien hoe knap zij waren in het ontwerpen van gebouwen. Stations werden in die tijd gezien als ‘Poort naar de wereld’. Want vanuit het station kon je overal  naartoe reizen. Mensen dachten toen ook dat hoe mooier het station was, hoe belangrijker de stad en de spoorwegmaatschappij was.

We weten niet zeker wie de ontwerper, de architect, is van het Maliebaanstation. Men denkt dat het misschien A.L. van Gendt is geweest. Hij werkte tot 1874 alleen wel bij de concurrent, namelijk de Staatsspoorwegen. Het zou daarom een beetje gek zijn als hij voor de HSM een station zou bouwen. Maar dat kan ook de reden zijn waarom er nergens is opgeschreven wie de architect was van het Maliebaanstation. Hij wilde het dan misschien wel geheim houden. Van Gendt maakte wel dit soort gebouwen in dezelfde stijl, hij heeft het concertgebouw in Amsterdam gemaakt en was ook de tweede bouwmeester van het Centraal Station in Amsterdam naast P.J.H. Cuypers.

In de beginjaren liep het Maliebaanstation erg goed. Er vertrokken acht treinen per dag van Amsterdam naar Utrecht en omgekeerd en dit werden er al snel 19 per dag. In 1885 werd er een halte op de Biltstraat, in de buurt van het station geopend. Het was voor de reizigers toen makkelijker om hier over te stappen op de tram en dus gingen ze die halte vaker gebruiken van het grote station. Toen uiteindelijk op de Biltstraat in 1892 een station werd geopend gingen steeds minder mensen het Maliebaanstation gebruiken. Op het centrale station kwamen steeds meer verbindingen met andere steden waardoor het veel logischer was voor reizigers om daar over te stappen op andere treinen. De concurrentie werd daardoor voor de HSM steeds groter. Uiteindelijk werd in 1939 het station voor reizigers gesloten.

Het Maliebaanstation werd gesloten voor reizigers maar nog wel voor andere dingen gebruikt. Het was een rangeer- en goederenstation. Er kwamen dus nog wel goederentreinen langs en ook werden er hier treinen gerangeerd. Ook werd het station langere tijd gebruikt als bureau voor gevonden voorwerpen.

Helaas werd het station tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers ingenomen en gebruikt voor Jodentransporten naar Westerbork. Een zeer verdrietig stukje uit het de geschiedenis van het station. Lees hier verder >

In 1949 werd het station definitief gesloten voor alle taken die ze nog hadden zoals loket voor gevonden voorwerpen en rangeer- en goederenstation. Maar gelukkig gingen de deuren voor het publiek in 1954 weer open toen het Nederlands Spoorwegmuseum in dit gebouw open ging. In de jaren erna is het station en de omgeving ervan flink veranderd maar het museum staat er nog steeds.

Tot het jaar 2003 werd het gebouw gebruikt als museumruimte waar de kleinere objecten van de collectie werden tentoongesteld, zoals modelbanen en uniforms. De grote treinen stonden buiten. In 2003 werd het museum echter flink verbouwd en toen is er bedacht dat het Maliebaanstation er weer uit moest gaan zien zoals toen het net gebouwd was. De bezoekers van het museum moesten zich bij binnenkomst weer voelen zoals de treinreizigers zich voelden in de 19^e eeuw.

Dat was best een lastige klus want ondertussen was het station al vele keren veranderd. Gelukkig waren er nog wel bouwtekeningen van vroeger bewaard maar veel details zijn nooit opgeschreven. We wisten bijvoorbeeld niet welke kleur verf er op de muren zat, welke deurknoppen of versieringen er in de ruimtes zaten. Om hier achter te komen is er toen veel onderzoek gedaan naar andere stations uit deze tijd. Niet alles is meer exact hetzelfde als toen het station net geopend was maar veel dingen zijn wel in dezelfde stijl van die tijd.

Ook is er bij de verbouwing gekozen om wat extra dingen toe te voegen aan het station. Zoals de Koninklijke Wachtkamer en de stationskapper. Deze waren oorspronkelijk niet in dit station maar geven wel een beeld van de stations in die tijd.

Aan de buitenkant van het station valt gelijk de kleur op. Uit kleurenonderzoek werd het duidelijk welke kleur het Maliebaanstation oorspronkelijk had en dat was inderdaad roze. Zelfs een fellere roze dan hij nu heeft. De reden waarom hij nu iets minder fel is, is omdat er gekozen is het station te laten zien alsof hij al enige jaren in weer en wind staat. Dan worden alle kleuren minder fel.